محفظه بخار در گوشی چیست؟ مقایسه با سیستم خنک کننده معمولی

این روزها بدنه ی گوشی های هوشمند فضای بسیار کمی دارد و در همین فضای محدود باید تمام قطعات و سنسورها را در خود جا دهد. درون یک موبایل تراشه هایی قرار گرفته اند که قدرتی نزدیک به یک لپتاپ میانرده را ارائه می دهند. اجرای بازی، ضبط ویدیوهای 4K و استفاده از قابلیت های هوش مصنوعی باعث تولید حرارت زیادی در پردازنده و مدارها می شود. اگر این گرما به درستی کنترل نشود عملکرد دستگاه کاهش پیدا می کند و اصطلاحاً «Throttling» رخ می دهد. اینجاست که بدنه ی گوشی شروع به داغ شدن می کند و شما احساس بدی خواهید داشت. اما برخی گوشی های جدید مانند آیفون 17 پرو و آیفون 17 پرو مکس برای حل این مشکل از فناوری پیشرفته و جدیدی به نام محفظه بخار (Vapor Chamber) استفاده می کنند. سیستمی که مثل یک کولر کوچک و بی صدا، گرما را از قلب گوشی بیرون می کشد. اگر برایتان جالب است بدانید محفظه ی بخار چگونه کار می کند این مقاله برای شماست!

محفظه بخار چیست و چگونه کار می کند؟

محفظه بخار در حقیقت یک صفحه ی فلزی بسیار نازک و کاملاً بسته است که درون آن مقدار کمی مایع مخصوص وجود دارد. این صفحه ی باریک روی چیپ های مهم قرار می گیرد. وقتی بخش هایی مانند تراشه یا چیپ گرافیکی داغ می شوند این مایع درون محفظه بخار تبخیر می شود و به صورت گاز به سمت قسمت های سردتر حرکت می کند.

در آنجا بخار دوباره به مایع تبدیل می شود و توسط ساختار مویینه (wick) به محل داغ بر می گردد. این چرخه ی تبخیر و میعان دائماً تکرار می شود و باعث می گردد گرما از نقطه ای کوچک به سطحی وسیع تر پخش شود. به بیان ساده، محفظه بخار مثل یک «سیستم تهویه ی داخلی» عمل می کند که دمای تراشه را کنترل کرده و اجازه نمی دهد گرمای بیش از حد به بدنه منتقل شود.

تفاوت محفظه بخار با سیستم های خنک کننده ی معمولی

در گوشی های قدیمی تر یا میانرده معمولاً از روش های ساده تری برای دفع گرما استفاده می شود. رایج ترین آن ها صفحات گرافیتی یا لوله های حرارتی (Heat Pipe) هستند. لوله ی حرارتی فقط در یک مسیر خطی گرما را منتقل می کند و بیشتر برای لپتاپ ها مناسب است اما شرکت هایی مانند سونی و سامسونگ در گذشته از این سیستم برای کنترل دمای موبایل هایشان استفاده می کردند. روش دیگری که برای خنک سازی سخت افزار استفاده می شود شیتِ گرافن یا گرافیتی است. این سیستم گرما را در سطح پخش می کند اما توان انتقال حرارت آن محدود است.

در مقابل، محفظه بخار سطح بسیار وسیع تری را پوشش می دهد، سرعت انتقال حرارت آن بالاتر است و ضخامت کمی دارد. این یعنی گرما را سریع تر پخش می کند و گوشی را خنک تر نگه می دارد.

محفظه بخار در گوشی های اندرویدی و مسیر اپل تا امروز

سال هاست برندهایی مانند سامسونگ، وان پلاس و ایسوس ROG از سیستم محفظه بخار در پرچمدارانشان استفاده می کنند. این فناوری به ویژه در گوشی های گیمینگ مثل ROG Phone یا سری Galaxy S Ultra به افزایش پایداری عملکرد در بازی های سنگین کمک کرده است.

اما اپل تا مدت ها به سیستم خنک کنندگی غیرفعال (Passive) متکی بود و فقط از بدنه ی آلومینیومی و لایه های گرافن برای انتقال حرارت استفاده می کرد. این روش در استفاده ی معمولی کافی بود اما در فعالیت های سنگین مانند ویرایش ویدیو یا بازی های گرافیکی چندان کارآیی نداشت و به طور محسوسی داغ می شد.

آیفون 17 پرو و ورود رسمی اپل به دنیای Vapor Chamber

اپل هم سرانجام در سال 2025 در مدل های iPhone 17 Pro و iPhone 17 Pro Max از محفظه بخار استفاده کرد. این غول فناوری در رویداد معرفی آیفون 17 به طور رسمی این مسئله را اعلام کرد. این سیستم با جوشکاری لیزری دقیق در بدنه ی آلومینیومی یکپارچه شده و گرما را از تراشه ی A19 Pro به سرعت به بخش های بیرونی منتقل می کند.

اپل در معرفی رسمی این مدل اعلام کرد که سیستم جدید خنک کننده باعث افزایش ۴۰ درصدی پایداری عملکرد در شرایط سنگین نسبت به آیفون 16 شده است. همچنین کاربران گزارش داده اند که هنگام فیلم برداری 4K یا اجرای بازی های طولانی، گرمای بدنه بسیار کمتر حس می شود.

این تصمیم اپل نشان می دهد که شرکت کوپرتینویی ما دیگر صرفاً به طراحی و زیبایی بسنده نمی کند، بلکه در زمینه ی مهندسی حرارتی هم پا به رقابت جدی با رقبایش گذاشته است.

آیا تمام آیفون ها محفظه بخار دارند؟

خیر. فعلاً فقط مدل های iPhone 17 Pro و 17 Pro Max به محفظه بخار مجهز شده اند. مدل های معمولی آیفون 17 و آیفون 17 ایر هنوز از پد حرارتی گرافینی برای کنترل گرما استفاده می کنند. با این حال انتظار می رود اپل در نسل های آینده (احتمالاً از سری iPhone 18 به بعد) این فناوری را به مدل های غیر پرو هم بیاورد تا مصرف انرژی و طول عمر تراشه ها را بهبود دهد.

اهمیت محفظه بخار برای کاربران حرفه ای

کاربران حرفه ای که از آیفون برای کارهای گرافیکی، ادیت ویدیو، فیلمبرداری فور کی، اجرای بازی یا استفاده از هوش مصنوعی آیفون بهره می برند بیشترین سود را از این فناوری خواهند برد. زیرا دمای پایین تر پردازنده باعث می شود عملکرد گوشی در طولانی مدت ثابت بماند. سرعت پردازش هوش مصنوعی افت نکند. باتری دیرتر فرسوده شود و بدنه ی گوشی هنگام کار داغ نشود. به زبان ساده، محفظه بخار کمک می کند آیفون 17 پرو همان قدر که سریع است، پایدار هم بماند.

بنابراین اگر آیفون 17 پرو یا پرو مکس دارید هنگام کارهای سنگین یا استفاده از سرویس های اپل پس از خرید اپل وان خیالتان را از بابت گرم نشدن بیش از حد راحت باشد!

جمع بندی: فناوری کوچک، تأثیر بزرگ

محفظه بخار فقط یک قطعه ی فلزی ساده نیست؛ بلکه یکی از حیاتی ترین اجزای گوشی های پرچم دار مدرن است که تأثیر مستقیم بر پایداری، عمر قطعات و تجربه ی کاربری دارد. در آیفون 17 پرو، اپل نشان داد که آینده ی گوشی های هوشمند فقط در پردازنده و دوربین خلاصه نمی شود، بلکه در مهندسی دقیق خنک کنندگی هم رقابت سختی در جریان است.